Πρόλογος

Ένας ψυχολόγος φαίνεται να κάθεται αμέριμνος και απολαμβάνει τις διακοπές του ξένοιαστος. Στην πραγματικότητα κοιτάει τα παιδιά που παίζουν στην άμμο και σκέφτεται για μία ακόμη φορά την σημασία της παιδικής ηλικίας. Γιατί λοιπόν η ψυχοθεραπεία δίνει τόση έμφαση σε αυτό το κομμάτι της ζωής μας? Πως μπορούν αυτές οι πληροφορίες να αποκτήσουν θεραπευτική αξία και μέσα από αυτές να βελτιώσουμε την καθημερινή μας ζωή?

​

Θεωρία του Bowlby

​

Σε μία θεματική σαν κι αυτή θα χρειαστεί να παρουσιάσουμε μια ταξινομημένη ψυχαναλυτική θέση η μάλλον πιο σωστά ψυχοδυναμική θέση για να πλησιάσουμε την άβυσσο της παιδικής ανάμνησης. Γι αυτό το λόγο θα βασιστούμε στο έργο του John Bolwby. Ο Bowlby εξηγεί μέσα από το ερευνητικό του έργο ότι στο αρχέγονο περιβάλλον που ζούσαν οι πρόγονοι μας, ο δεσμός του παιδιού με τον γονιό ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Οι εξωτερικοί παράγοντες που απειλούσαν το μωρό άφηναν ελάχιστα περιθώρια επιβίωσης στην απουσία του φροντιστή. Έτσι λοιπόν η φυσική παρουσία ενός ενήλικα είχε τεράστια σημασία, τόσο κυριολεκτικά όσο και συμβολικά ότι ο φροντιστής είναι ψυχικά διαθέσιμος. Μέσα από τον δεσμό που αναπτύσσουν από τους πρώτους κιόλας μήνες, τα ραντάρ του μικρού παιδιού μπορούν να διακρίνουν με μεγάλη ευκολία πότε ο γονιός είναι ψυχικά διαθέσιμος και πότε δεν είναι. Τόσο η φυσική παρουσία όσο και η ψυχική κατάσταση του φροντιστή επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο το παιδί προσκολλάται σε αυτόν με αποτέλεσμα ο Bowlby να καταφέρει να ταξινομήσει αυτές τις προσκολλήσεις σε τρεις διαφορετικούς τύπους. Τον ασφαλή δεσμό, τον αποφεύγων δεσμό και την αμφίθυμο δεσμό. 

​

Ο Ασφαλής Δεσμός

​

Στον ασφαλή δεσμό το παιδί είναι ανοιχτό να εξερευνήσει και να παίξει. Στην απουσία του φροντιστή εκφράζει με φυσικότητα την απόγνωση του ενώ κατά την άφιξη του δείχνει ένθερμα την λαχτάρα του για επανένωση, συνήθως με σωματική επαφή. Σε αυτήν την περίπτωση ο φροντιστής με ζωντάνια και με άνεση αναγνωρίζει τις ανάγκες του παιδιού καθώς συγχρονίζει τον καθημερινό του ρυθμό με αυτόν του παιδιού. Κατά την ενήλικη ζωή οι άνθρωποι που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι γενικά άνετοι και ανοιχτοί να μιλήσουν για τον εαυτό τους και τα συναισθήματα τους. Ζητούν βοήθεια από άλλους χωρίς ιδιαίτερες επιφυλάξεις ενώ επιτρέπουν στους άλλους να βασίζονται πάνω τους τόσο σε πραγματικό επίπεδο όσο και σε συναισθηματικό.

​

Ο Αποφεύγων Δεσμός

​

Στον αποφεύγων δεσμό, το παιδί συνήθως δεν ανταποκρίνεται συναισθηματικά στην απουσία του φροντιστή ενώ το άγχος του είναι εμφανές από τους υψηλούς χτύπους της καρδιάς και την αυξημένη κορτιζόλη που έχει στο αίμα του. Με λίγα λόγια το παιδί αποφεύγει να δείξει τα συναισθήματα του γιατί ο φροντιστής αλλεπάλληλα αγνοούσε τα σινιάλα του παιδιού στο σπίτι. Οι φροντιστές σε αυτή την περίπτωση αποφεύγουν την σωματική επαφή με το παιδί, ενώ πιο συχνά φαίνεται να είναι αρκετά παγωμένοι συναισθηματικά και πολλές φορές ανέκφραστοι. Οι ενήλικες που ανήκουν σε αυτόν τον τύπο δεσμού νιώθουν άβολα με τη συναισθηματική διαφάνεια ενώ πολύ συχνά αρνούνται στον εαυτό τους την ανάγκη για στενές και ευάλωτες σχέσεις. Δίνουν υπερβολική αξία στην ανεξαρτησία και την αυτονομία και έτσι αγνοούν τα πιο δύσκολα συναισθήματα, αυτά που τους υπενθυμίζουν ότι πολλές φορές έχουν ανάγκη από άλλους ανθρώπους.

​

Ο Αμφίθυμος Δεσμός

​

Τέλος τα παιδιά που ανήκουν στον αμφίθυμο τύπου δεσμό, είναι σε μια διαρκή συναισθηματική ανησυχία διότι οι φροντιστές προσαρμόζονται ασυνεπώς στα παιδιά τους. Μερικές φορές οι αποκρίσεις τους στις ανάγκες του παιδιού είναι κατάλληλες και θρεπτικές ενώ σε άλλες περιπτώσεις εκφοβιστικές και αδιάφορες. Έτσι τα παιδιά που ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία είναι μπερδεμένα και ανασφαλή καθώς δεν γνωρίζουν τι είδους αντιμετώπιση θα λάβουν από τους γονείς τους. Στην ενήλικη ζωή τους αυτοί οι άνθρωποι διψάνε για στενές σχέσεις αλλά ταυτόχρονα παλεύουν πολύ για να εμπιστευτούν και έτσι σπάνια εκφράζουν τις βαθύτερες και πιο ευάλωτες πτυχές του εαυτού τους. Σε άλλες περιπτώσεις η συμπεριφορά τους μέσα σε αυτές τις σχέσεις γίνονται αποπνικτικές και αδιάκριτες. 

 

Επίλογος

​

Προφανώς η ανθρώπινη εμπειρία δεν μπορεί να οριστεί μόνο σε αυτά τα πλαίσια. Η ταξινόμηση αυτών των δεσμών είναι απλώς μια ματιά από την κλειδαρότρυπα στο δωμάτιο της παιδικής μας ηλικίας. Είναι όμως αρκετή για να πούμε πως η η προσπάθεια να κατανοήσουμε τα υποσυνείδητα ρεύματα του παρελθόντος έχει θεραπευτική αξία καθώς μας δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο συσχετιζόμασταν με τα σημαντικότερα πρόσωπα της ζωής μας στο παρελθόν και έτσι να αλλάξουμε πορεία και να χτίσουμε νέες βάσεις με τις οποίες θα αναπτύξουμε πιο ασφαλείς δεσμούς. Για να συμβεί όμως αυτό χρειάζεται να ανοίξουμε την πόρτα και να μπούμε σε αυτό το δωμάτιο, ώστε να αντιληφθούμε ότι μπορούμε να καταλάβουμε μια ζωή μονάχα όταν μπορέσουμε να πάρουμε στα σοβαρά το ξεκίνημα της. Είναι κατανοητό να διστάζουμε, μια και, μόλις επιχειρήσουμε να μπούμε συναισθηματικά στη θέση του παιδιού, αναδύεται το παρελθόν που έχουμε απωθήσει. Πολλοί δεν θέλουν να εκθέσουν ποτέ ξανά τον εαυτό τους σε αυτό τον κίνδυνο, δεν θέλουν να νιώσουν ποτέ ξανά το μικρό, αβοήθητο παιδί που υπήρξαν κάποτε. Δεν υποψιάζονται όμως πόσα πλούτη έχει για εκείνους αυτή η συνάντηση, γιατί ακριβώς αυτή μπορεί να τους δώσει πίσω τη ζωντάνια και την ευαισθησία που κάποτε έχασαν.

​

​

​

​

​

​

​