Προσεγγίσεις
ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο Δρόμος προς την αυθεντικότητα. Με τον Carl Rogers να ηγείται αυτής της προσέγγισης, η ανθρωποκεντρική θεωρία υπογραμμίζει τις ανθρώπινες αξίες της ανάπτυξης και των δυνατοτήτων. Ήταν λοιπόν μια θεωρία που ανταποκρινόταν στις μεταπολεμικές αξίες που κυριαρχούσαν την δεκαετία του '60 όπου ενισχύθηκε η προσπάθεια της ισότητας των δύο φύλων ενώ οι πολιτικές της ΗΠΑ σχετικά με τον φυλετικό διαχωρισμό απορρίφθηκαν. Ο Carl Rogers λοιπόν θεωρούσε ότι η διαδικασία της ψυχοθεραπείας έχει ως στόχο την διευκόλυνση του ατόμου να "ενστερνιστεί τον εαυτό που πραγματικά είναι" . Με άλλα λόγια να καταφέρει το άτομο να απορρίψει τυχόν κομφορμισμούς που έχει αποκτήσει και να επιλέξει με δική του ευθύνη να γίνει πιο αυθεντικός. "Να γίνεις αυτός που είσαι" 'όπως έχει διατυπωθεί και από τον Νίτσε αλλά ο Rogers το είχε ονομάσει με μία λέξη "Αυτοπραγμάτωση (Self-actualisation)". Επιπρόσθετα, η προσωποκεντρική θεωρία περιλαμβάνει 6 συνθήκες που εφόσον εφαρμοστούν, επαρκούν για την άφιξη της αυτοπραγμάτωσης:
-
Θεραπευτής-Θεραπευόμενος/η να επισυνάψουν μία ουσιαστική θεραπευτική σχέση, με στόχο την ανακάλυψη πως δεν είναι καταστροφικό να αποδεχθείς τα θετικά συναισθήματα κάποιου άλλου, ότι δεν καταλήγει απαραίτητα στο να πληγωθείς, και πως είναι παραπάνω από ευχάριστο να έχεις έναν συνοδοιπόρο στους αγώνες σου απέναντι στην ζωή.
-
Αυτός που ονομάζουμε θεραπευόμενο να βρίσκεται σε ασυμφωνία μεταξύ της εμπειρίας του και της συνείδησης του. Μέσα από την διαδικασία της ψυχοθεραπείας να εξετάσει διάφορες πλευρές της εμπειρίας του, όπως τις νιώθει πραγματικά, όπως τις αντιλαμβάνεται μέσα από τον αισθητηριακό και σπλαχνικό του εξοπλισμό.
-
Ο/Η Θεραπευτής να βιώνει θετικά συναισθήματα προς τον θεραπευόμενο/η (άνευ όρων θετική αποδοχή) που στην πορεία τείνουν να μετατραπούν σε κάτι που πλησιάζει το δέος.
-
Ο/Η Θεραπευτής να είναι αυθεντικός και "σε συμφωνία" (congruent). Με άλλα λόγια, πως ό,τι συναισθήματα η στάση βιώνει θα πρέπει να ταιριάζουν με την γνώση μου για την στάση μου. Όταν αυτό αληθεύει ο/η Θεραπευτής είναι ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο πρόσωπο τη δεδομένη εκείνη στιγμή.
-
Ο/Η Θεραπευτής να επικοινωνεί την ενσυναισθητική κατανόηση που βιώνει στον θεραπευόμενο/η. Με άλλα λόγια όπως το έχει θέσει ο φιλόσοφος Martin Buber: "επιβεβαιώνοντας τον άλλο... επιβεβαιώνοντας σημαίνει αποδεχόμενος το συνολικό δυναμικό του άλλου, ότι μπορώ να αναγνωρίσω στον άλλο, να γνωρίσω το πρόσωπο που ήταν και που δημιουργήθηκε για να γίνει".
-
Όλα τα παραπάνω, κυρίως η επικοινωνία της ενσυναίσθησης και της θετικής αποδοχής προς τον θεραπευόμενο να έχουν επιτευχθεί τουλάχιστον ως έναν βαθμό.
ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η Υπαρξιακή προσέγγιση ενώ συνδυάζει αξιώματα της ψυχοδυναμικής και της ουμανιστικής προσέγγισης, η βάση της έχει δημιουργηθεί μελετώντας τους υπαρξιακούς φιλοσόφους όπως τον Heidegger, Husserl, Kierkegard, Nietzche, Sartre και άλλους. Κάποιοι ψυχαναλυτές όπως ο Mendard Boss και ο Ludwig Biswanger ήταν από τους πρώτους που προσέθεσαν υπαρξιακά στοιχεία στην διαδικασία της ψυχανάλυσης. Παρ' όλα αυτά οι πρωτοπόροι που σφράγισαν την υπαρξιακή προσέγγιση ήταν ο Viktor Frankl και ο Rollo May. Ο θάνατος, το τετελεσμένο, η ελευθερία, η μοναξιά, η ευθύνη, η απώλεια, είναι μερικά από τα υπαρξιακά γεγονότα (τα δοσμένα από την αρχή της ζωής) που η προσέγγιση προσπαθεί εις βάθος να κατανοήσει και να ανακουφίσει μέχρι το σημείο που μπορεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αφελώς αρνείται την πραγματικότητα και τις δυσκολίες της επικαιρότητας που φέρνει μαζί της κάθε εποχή. Επιπροσθέτως, η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία έτσι όπως οι και άλλες, ασχολείται και με την αποκατάσταση των μεταμοντέρνων ψυχολογικών καταστάσεων όπως το υπερβολικό άγχος, την απάθεια, την αποξένωση, τις ενοχές, την πικρία.
Ο Rollo May θεωρούσε ότι τα ψυχολογικά προβλήματα (όπως και τα ψυχοσωματικά) λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο, όπως και ο πυρετός: λειτουργεί ως ένδειξη του οργανισμού πως κάτι πάει λάθος μέσα στην δομή του ατόμου και ότι συμβαίνει ένας αγώνας για επιβίωση. Έτσι λοιπόν ο May υποστήριξε πως ο στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να ελευθερώσει τους ανθρώπους. Ελεύθερους όσο πιο πολύ γίνεται από συμπτώματα, είτε αυτά είναι ψυχοσωματικά, είτε είναι άλλες συμπεριφορές όπως η υπερβολική ντροπή. Ελεύθερους από καταναγκασμούς όπως την εργασιομανία, την επανάληψη ηττοπαθούς συμπεριφοράς, η την συνεχή επιλογή ερωτικών συντρόφων που φέρνει ως αποτέλεσμα πόνο και δυστυχία. Επομένως η υπαρξιακή προσέγγιση δεν έχει κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία που ακολουθεί για να διευθύνει την διαδικασία, ο/η θεραπευτής προσπαθεί να κατανοήσει τον/την θεραπευόμενο ως ένα μοναδικό και ξεχωριστό ον με την βοήθεια μίας ισότιμης και ειλικρινής σχέσης. Με γνώμονα την φιλοσοφία της φαινομενολογίας, ιδιαίτερη προσοχή αφιερώνεται στον εσωτερικό κόσμο του/της θεραπευομένου/ης, με σεβασμό στην υποκειμενικότητα που τον/την ενδύει.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Εξετάζοντας τις θεωρίες του Φρόυντ μέσα στο οικονομικό και επομένως το πολιτικό πλαίσιο της εποχής του, ο Zaretsky (2015) αναφέρει ότι αυτό το πλαίσιο, μπορεί να τον επηρέασε στη δημιουργία μίας αντιδραστικής ιδιοσυγκρασίας, όταν άρχισε να διαμορφώνει τις θεωρίες του. Ο Φρόυντ αρχικά έχτιζε την θεωρία του πάνω σε κληρονομικά σχήματα των ανθρώπων, τα οποία τονίζουν τη διαφορά και την αναπαραγωγή των φύλων. Ωστόσο, σύντομα βάσισε την θεωρία του, όχι στη διαφορά φύλου αλλά στη σχέση μεταξύ λίμπιντο και απώθησης, μηχανισμοί που αναπτύσσονται κατά την παιδική ηλικία και στην συνέχεια παραμένουν στο υποσυνείδητο. Επομένως ο Φρόυντ αναγνώρισε ότι κάθε άτομο έχει τον δικό του τρόπο να ασκεί την ικανότητά του να αγαπάει, με τις παρορμήσεις που τον/την ικανοποιεί. Με άλλα λόγια, σε μια εποχή που ο κανόνας ήταν "ομοιότητα", ο Φρόυντ, έδωσε φωνή στην ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου. Μια επαναστατική φωνή, σε μια εποχή όπου η σεξουαλικότητα εξακολουθούσε να βασίζεται στις βικτοριανές θεωρίες με βάση το φύλο.
Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά λοιπόν της αναλυτικής προσέγγισης είναι η έμφαση στην ξεχωριστή και μη επαναλαμβανόμενη φύση του ατόμου. Η διαφορά όμως με τις μεταγενέστερες αναλυτικές θεωρίες όπως αυτές του Donald Winnicott, John Bowlby και Heinz Kohut είναι πως οι ανθρώπινες συμπεριφορές και τα κίνητρα τους επηρεάζονται από τις διαπροσωπικές σχέσεις και όχι μόνο από τις ενστικτώδεις ορμές όπως υποστήριζε ο Φρόυντ. Έτσι λοιπόν οι πρώιμες διαπροσωπικές σχέσεις, συγκεκριμένα αυτές που δημιουργούνται με τους πρωταρχικούς φροντιστές, στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου είναι αυτές που εξετάζονται και ερμηνεύονται από τον/την θεραπευτή. Σε αυτή τη νέα μορφή της ψυχανάλυσης, οι ερμηνείες του θεραπευτή συνεχίζουν να είναι κομμάτι της διαδικασίας, κύριο ρόλο όμως έχει και η θεραπευτική σχέση. Ο Kohut θεωρούσε πως ο στόχος του θεραπευτή είναι να παρέχει στον/στην θεραπευόμενο/η μια «διορθωτική συναισθηματική εμπειρία» μέσα από την ενσυναίσθηση και τον αληθινό και ειλικρινή συντονισμό.